LingoFox, oefeningengenerator voor de moderne vreemde talen

Het Duitse LingoFox, dat veel weg heeft van het eveneens in Duitsland ontwikkelde Zarb http://www.zarb.de/ neemt docenten en leerboekauteurs veel werk uit handen. Je draagt eerst het programma op om een ingevoerde tekst op woordsoort te analyseren. Daarna kies je de gewenste oefening en de moeilijkheidsgraad daarvan. Je kunt de oefeningen aan de leerlingen leveren op te printen werkbladen en daarna met het controleblad laten corrigeren. De interactieve versie van LingoFox is in ontwikkeling en daarom alleen in betavorm beschikbaar. Onderzoek zal moeten uitwijzen of alle technische hoogstandjes van het programma wel leiden tot leerzame taken. Een demo van LingoFox is te downloaden op http://www.lingofox.com/ en wie het programma voor het gebruik op één computer wil aanschaffen, betaalt € 59.

Welke talen?
Wie een licentie heeft kan teksten invoeren in Duits, Engels, Frans, Spaans, Italiaans en Latijn. Dat kan omdat van elk van deze talen 40.000 tot 210.000 woorden in de database zijn opgenomen. Het enige verschil met Duitstalige teksten is dat bij de analyse van de woorden van andere talen het programma deze soms niet herkent of twijfel aangeeft tussen twee of meer vormen.

Analyse
Na opening van het programma verschijnen twee taakbalken, één met de bekende Word-icoontjes en daaronder de taakbalk met de icoontjes van LingoFox. Ga je met de muiswijzer op een icoontje staan, dan zie je met een enkel woord waarvoor het dient.
Je begint met het importeren van de te analyseren tekst. Ik kies één van de meegeleverde teksten van LingoFox: 

Staat de tekst op het scherm, dan klik je op de knop ‘analyse’ en daarna op ‘complete analyse’. In een popup scherm zie je de resultaten voor deze tekst: 2.4% is twijfelachtig en 0.3% kon niet worden geïdentificeerd. Voordat je aan de oefeningen gaat beginnen is het verstandig om in het rolmenu van de knop ‘analyse’ even te klikken op ‘correction mode’. Het vervolgscherm toont een nieuwe taakbalk met daarop van links naar rechts de volgende onderdelen: naast ‘tekst’ staat een knop met een vraagteken in een rood veld. Daaronder vind je de niet geïdentificeerde woorden uit de tekst. Dit is er slechts één: ‘schwupps’, dat na de klik meteen in het rood in de tekst verschijnt. Daarnaast staan een knop met de twijfelachtige woorden. Klik je erop dan verschijnen ze dik gedrukt en onderstreept in de tekst. Het zijn er negen in deze tekst. Ga je met de muiswijzer op zo’n woord staan, dan zie je wat er aan schort ‘Geschickt’ bijvoorbeeld is een werkwoordvorm en bijvoeglijk naamwoord. ‘Gedacht’ behoort bij het werkwoord ‘denken’ en ‘gedenken’. Dan volgt een serie knoppen met de verschillende woordsoorten. Dat zijn: zelfstandige naamwoorden, namen, werkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, voorzetsels, voegwoorden, voorvoegsels, lidwoorden, persoonlijke-, aanwijzende- en betrekkelijke voornaamwoorden en tussenwerpsels. Klik je achtereenvolgens hierop dan zie je ze dik gedrukt in de tekst verschijnen. De onderstreepte woorden zijn de dubieuze met een dubbele betekenis.
Deze analyse vormt de basis van de oefeningen. Zo kun je LingoFox opdragen een woordsoort naar keus te laten vervangen door streepjes in de tekst, zodat de leerlingen die later weer netjes op hun plaats moeten zetten. Daarbij heb je de keus de weggelaten woorden alfabetisch boven de tekst te laten afdrukken, zodat de leerlingen ze op de eigen plek kunnen terugzetten. Doe je dat niet, dan is de oefening al een stuk moeilijker. Klik op ‘exit’ en LingoFox toont de werkbalk waarmee je de oefeningen kunt genereren. 

De oefeningen

Gaten dichten naar woordsoort

Na de door LingoFox uitgevoerde analyse van een tekst, ontstaat de mogelijkheid om per woordsoort gatenteksten te genereren. De betreffende woordsoorten kun je door gaten vervangen. Zoals op de afbeelding is te zien, kies je eerst je woordsoort, in dit geval een werkwoord. Vervolgens kun je zelf de moeilijkheidsgraad bepalen, bijvoorbeeld door de originele werkwoordvorm bovenaan de tekst te plaatsen. Dat kan ook de infinitief zijn, die je meteen achter het gat kan plakken, zoals in het fragment is te zien. Je kunt ook - en dat benadert de cloze oefening - ervoor kiezen om het betreffende werkwoord weg te laten. Dat is de moeilijkste variant van de oefening. Heb je je keus gemaakt, dan voert LingFox die meteen uit.

Gatentekst
De gatentekst of cloze oefening is bekend uit het cse en een goed alternatief voor de multiple choice vragen. Je kunt ervoor kiezen het n ^e woord weg te laten of een woordsoort te kiezen dat vervangen wordt door het gat in de tekst. In het voorbeeld is dit steeds het zevende woord. Gekozen is om alle weggelaten woorden bovenaan te plaatsen. Dit is voor de leerlingen wel wat moeilijker dan per gat in een meerkeuzevraag drie of vier alternatieve woorden te geven.

Woorden kiezen
In plaats van het kiezen en automatisch laten vervangen van een woordsoort, kun je LingoFox ook vragen om alle woorden uit de tekst in een lijst te zetten. Je kiest dan zelf uit deze lijst de woorden, die je wilt vervangen door een gat. LingoFox heeft standaard ook thematisch geordende woordenlijsten in de bijgeleverde database staan. Daardoor is het bijvoorbeeld mogelijk per thema het daarbij te leren vocabulaire te oefenen.

Woorddelen 

Behalve het hele woord vervangen door een gat, kun je ook delen van woorden weglaten, zoals woordeinden, maar ook andere woorddelen, zoals is te zien op de afbeelding. Je kiest wederom het woordsoort en het aantal te schrappen letters. Dit is natuurlijk een typisch Duitse oefening voor het oefenen van de naamvallen. Ook is het mogelijk lettercombinaties uit woorden te kiezen en deze door de leerlingen te laten invullen op de plaats waar deze oorspronkelijk in de tekst staan. Zo kun je dezelfde voorvoegsels in woorden als bezahlen, bekommen, behalten, beantworten terug laten zetten. Dat kan ook bij werkwoorden met verschillende voorvoegsels, zoals anfahren, abfahren, befahren, verfahren.

Woorden scheiden
LingoFox zet bij deze oefening alle woorden zonder spatie aan elkaar. De leerlingen mogen ze weer scheiden.

Halve zinnen bij elkaar zoeken
Je kunt aangeven welke zinnen je in twee delen geknipt wilt hebben, maar LingoFox bepaalt waar de scheiding komt te liggen. Je kunt er ook weer voor kiezen de goede antwoorden boven de tekst te plaatsen.

Correct combination

1 -__  2 -__  3 -__  4 -__  5 -__  6 -__ 

Zinnen in de goede volgorde zetten
Dit is ook een veel toegepaste oefenvorm voor tekstbegrip. Je hebt de keus om de zinnen in een alinea in de goede volgorde te zetten, zoals hieronder in het voorbeeld. Je kunt ook LingoFox opdragen de zinnen in de hele tekst door elkaar te zetten. Dat kan ook met alle alinea’s in een tekst.

Woorden in de goede volgorde
Ook deze bekende oefening genereert LingoFox in één klik. Daarbij heb je ook nog de keus om het minimum en maximum aantal woorden in te vullen. Standaard is dat respectievelijk 5 en 15. Steeds wordt dikgedrukt het eerste woord gegeven.

Spelling
LingoFox levert ook spellingsoefeningen. Je kunt uit een lijst met lettercombinaties kiezen. Ik koos onderstaande combinatie met de ‘s’ en die ziet er dan zo uit:  

Der Fuch___1) und der Ziegenbock

Der Fuch___2) ging an einem hei___en3) ___ommertag 4) mit ___einem 5) Freund, dem Ziegenbock, ___pazieren 6). ___ie 7) kamen an einem Brunnen vorbei, der nicht ___ehr 8) tief war. Der Ziegenbock kletterte ___ofort 9) auf den Brunnenrand, blickte hinunter und ___prang 10), ohne lange zu überlegen in da___11) kühle Wa___er 12).
Der Fuch___13) hörte, wie der Ziegenbock im Wa___er 14) herumschwamm und ___ich 15) amü___ierte 16). Da er ___elber 17)  ___ehr 18)  dur___tig 19) war, folgte er dem Ziegenbock und trank ___o 20) lange, bi___21) der Dur___t 22) gelöscht war. Dann ___agte 23) er zu ___einem 24) Freund: "Da___25) war ___ehr 26) gut, ich fühle mich wieder total frisch und wie neugeboren. Doch nun ___ag 27) mir, wie kommen wir au___28) die___em 29) Gefängni___30) wieder herau___31)?"
"Du wir___t 32) schon eine Lö___ung 33) finden", ___agte 34) der Bock und rieb ___eine 35) Hörner an der Brunnenwand. Da___36) brachte den Fuch___ 37) auf eine Idee. "___tell 38) dich auf deine Hinterbeine, und mit deinen Vorderbeinen hält___t 39) du dich hier an der Mauer fe___t 40)", befahl er dem Ziegenbock, "ich werde ver___uchen 41), über deinen Rücken hinaufzukommen.
"Du bi___t 42) wirklich schlau", ___taunte 43) der dumme Bock, "daran hätte ich niemal___ 44) gedacht. Er kletterte mit ___einen 45) Vorderfü___en 46) die Brunnenwand hoch, machte ___einen 47) Körper ganz lang und kam ___o 48) fa___t 49) bi___50) an den Rand de___51) Brunnen___52).
"Kopf runter!" rief der Fuch___53) ihm zu und – schwupps - war er auch schon über den Rücken de___54) Ziegenbock___55) in___56) Freie ge___prungen 57). "Bravo, Rotschwanz!" lobte der Bock ___einen 58) Freund, "du bi___t 59) nicht nur intelligent, ___ondern 60) auch ___ehr 61) geschickt."
Doch plötzlich kam dem Ziegenbock ein schrecklicher Gedanke: "Und wie zieh___t 62) du mich nun herau___ 63)?"
Der Fuch___64) lachte. "Hätte___t 65) du nur halb ___o 66) viel Ver___tand 67) im Kopf, wie du Haare in deinem Bart ha___t 68), dann wäre___t 69) du nicht in den Brunnen ge___prungen 70), ohne vorher daran zu denken, wie du wieder herau___komm___t 71). Jetzt ha___t 72) du Zeit genug dazu. Auf Wieder___ehen 73)! Ich kann leider nicht bei dir bleiben, denn ich habe noch Wichtigere___74) zu tun."

Hoofdletters invoegen
Misschien alleen voor Duits een interessante oefening, die er zo uitzien na het geven van de opdracht.

Interpunctie
Je kunt leerlingen ook alle komma’s, punten, vraagtekens op de goede plaats in de zin laten terugzetten. Of dit een zinvolle oefening, is valt te bezien.

Verborgen woorden zoeken
Eenvoudig te maken, maar voor leerlingen een arbeidsintensieve oefening, vooral als je LingoFox opdraagt de woorden zowel horizontaal, verticaal als diagonaal te plaatsen.

Kruiswoordraadsel
Je kunt met LingoFox kruiswoordraadsels maken in alle soorten en maten. Het oplossen van de raadsels is echter net zo arbeidsintensief als het zoeken van verborgen woorden en ik betwijfel of ze veel bijdragen aan de woordverwerving van de leerlingen. De programmeurs van dit soort educatieve software houden soms te weinig rekening met het nut daarvan voor de gebruikers. Zij  zouden vooraf moeten vaststellen welke leerzame taken de leerlingen met hun product kunnen uitvoeren.
 

Alternatief woordraadsel
Bij onderstaand woordraadsel moet je de ontbrekende woorden uit gegeven zinnen op de aangegeven plaats in het rooster plaatsen. Het zinsverband helpt de leerlingen daarbij het goede woord te vinden.  

Woorden rond een letter
Ik koos de letter k en LingoFox deed de rest.

Multiple choice
Klik je op de knop voor het maken van een meerkeuze vraag, dan krijg je een scherm waarin je de vraag typt en de 4 antwoorden. Je geeft aan wat het goede antwoord is en met een klik gaat de vraag naar het werkblad. Technisch is dat zeer eenvoudig, maar het ontwerpen van meerkeuzevragen met goede afleiders is arbeidsintensief en dit werk kun je beter overlaten aan daarin gespecialiseerde ontwikkelaars.

Woordvergelijking
LingoFox zet ook op verzoek alle woorden uit de tekst op alfabet in een lijst en biedt daarna de gebruiker de mogelijkheid om LingoFox in een lijst daarnaast woorden uit een andere tekst te laten plaatsen. Het programma vergelijkt de woorden en geeft aan welke in beide teksten voorkomen, maar ook alleen in de eerste of alleen in de tweede tekst. Dit lijkt me een handig gereedschap voor het aanleggen van frequentielijsten, maar ook voor de woordverwerving. Als de leerling namelijk een woord voor de tweede keer ziet in een ander zinsverband, dan beklijft het beter, zo leerde ik vroeger op een studiedag.

Interactief
In de betaversie is er nu ook een LingoFox interactief beschikbaar. Belangstellenden kunnen een paar voorbeelden downloaden vanaf http://www.lingofox.de/de/interaktiv.htm. Je ontwerpt de oefeningen eerst, zoals hierboven getoond, op werkbladen en die converteer je daarna met het programmaonderdeel LingoFox-Interaktiv naar een Word-formulier, dat met elke HTML editor op het web gezet kan worden. Een voorbeeld is te vinden op http://www.lingofox.de/sheet/FoxAndCat_Verb.htm. De leerlingen krijgen drie kansen het werkwoord in de juiste vorm te plaatsen. Doen ze dat goed, dan krijgt het woord een groene achtergrond, anders wordt deze rood. Na drie pogingen komt het goede woord in het vakje, maar dan wel in een rode achtergrond. Deze tellen natuurlijk ook niet mee bij de berekening van het aantal goede en foute antwoorden. Klik je op de knop oplossingen tonen, dan gebeurt dat meteen.

Fouten verbeteren
De ontwerpers van LingoFox werken ook aan een variant waarbij het programma de door elke individuele leerling gemaakte fouten opslaat. Deze krijgt daarna zijn fouten ter verbetering voorgezet. 

Gebruikswaarde
Docenten kunnen dagelijks verse teksten vanaf internet downloaden. Vervolgens laten ze LingoFox die teksten analyseren en oefeningen genereren op het gebied van tekstbegrip, grammatica en eventueel spelling. Om te controleren of de leerlingen een tekst hebben begrepen, kun je ze deze voorzetten als toets waarin de elementaire woorden vervangen zijn door streepjes. Ook de kennis van grammatica en woorden kan eenvoudig met LingoFox worden geoefend en getoetst. Desondanks mag het hierbij niet blijven. Leerlingen moeten ook leren zowel mondeling als schriftelijk taal te (re)produceren. Dat kan dan eventueel met de door LingoFox geanalyseerde teksten waaraan ze reeds hebben gehandeld, bijvoorbeeld door daarvan een mondelinge of schriftelijke samenvatting te maken.
Om te kunnen constateren of LingoFox meerwaarde heeft boven de traditionele leermiddelen, lijkt het me zinvol om onderzoek en experimenten te starten naar de leerzaamheid van de gegenereerde oefeningen. Want met een technisch uitgekiend programma alleen breng je leerlingen niet naar het eindexamen.

Nieuwsbrieven
LingoFox is nog niet uitontwikkeld. Er wordt bijvoorbeeld nog gewerkt aan een interactieve webversie. Vandaar dat ik ook de nieuwsbrieven van de ontwerpers van dit programma zal plaatsen. Hieronder de eerste van  8 oktober 2005:

terug

  © John Daniëls